Annotatsiya:

Bul maqalamızda tildiń kórkemlew qurallarınıń eń jiyi qollanılatuǵın túri – teńewler haqqında sóz etemiz. Teńewler troplardıń quramındaǵı eń eski túri bolıp, bul másele antik dáwirlerden berli ilimniń túrli tarawları kózqarasınan úyrenilip kelinbekte. Ulıwma filologiya sıyaqlı qaraqalpaq filologiya iliminiń tiykarǵı tarawları bolǵan ádebiyattanıw menen til bilimi tarawlarında da teńewler máselesi óziniń arnawlı úyrenilgenligin aytap ótsek boladı. Ulıwma alǵanda, tábiyattaǵı hárbir jaratlıstı insannıń tuwrı hám anıq uǵınılıwı usı teńewlik process tiykarında ámelge asıp otıradı Bul pikirimizdi Boduen de Kurtenenıń mına pikiri júdá orınlı túsindirip bere aladı: “Teńewsiz ilim joq. Sonlıqtan da, teńew barlıq ilimlerdiń shártli oylaw procesi”[3,5]. Demek, teńewler sóylewshiniń sezgen, kórgen túsiniklerin bir-birine óz ara salıstırıw arqalı qollanılatuǵın jańa leksemalardıń payda bolıw tiykarı retinde jumsaladı. Hárbir sóylewshi belgili bir tilde sóylewshi dara individ ekenligi baylanıslı teńewlerdiń bildiriliwinde, olardıń stillik ózgesheliklerinde birqansha ózgeshelikler payda boladı. Usı sıyaqlı qaraqalpaq tilindegi teńewlik konsturkciyalardaǵı ózgeshelik belgilerdi analizlewdi maqsetinde biz bul jumısımızdıń izertlew predmeti retinde kórkem-publicistikalıq janrdıń bir túri bolǵan esselik shıǵarmalardı tańlap alıp otırmız. Óytkeni, esselik shıǵarmalardıń janrlıq talapları avtorlardıń erkin pikirlewin, turmıslıq waqıyalardı biraz reallıq penen súwretlewge múmkinshilik beredi, usı múmkinshilikten utımlı paydalanıwda essenavistler teńewlik birliklerden júdá orınlı hám jiyi qollanadı.