Annotatsiya:

Maqolada badiiy asarlarda sarlavha sifatida qo‘llanayotgan birikmashakllarning morfosintaktik, semantik va estetik xususiyatlari tahlil etiladi. Muallif so‘z birikmalarining asar nomlaridagi funksiyasi, ularning grammatik tuzilishi, semantik qatlamlari hamda o‘quvchiga ta’sir etish imkoniyatlarini lingvopragmatik nuqtai nazardan yoritadi. Sarlavha asarning mazmuniy kaliti sifatida muallif niyatini ifodalaydi, o‘quvchini matnga jalb etadi va estetik muhit yaratadi. Tadqiqotda asar nomlari tarkibida uchraydigan asosiy modellarga - sifat + ot (“Sariq devning o‘limi”), ot + ot (“Ko‘hna dunyo”), fe’l + ot (“Kechikkan hayot”) va predikativ tuzilmalar (“O‘tkan kunlar”) kiradi. Bu shakllar mazmunni ixcham, ammo semantik jihatdan boy ifodalashga xizmat qiladi. Muallif otli va fe’lli birikmalarning farqli funksiyalarini ko‘rsatadi: otli birikmalar nominativ xarakterda, fe’lli birikmalar esa dinamiklik yaratishda muhim rol o‘ynaydi. Misollar (“Yulduzli tunlar”, “Sirli tobut”, “Meni eslab”) asosida sarlavhalarning emotsional va estetik yuklamasi, o‘quvchi e’tiborini jalb etishdagi ahamiyati ko‘rsatiladi. Xulosa o‘rnida, birikmashakl asosidagi asar nomlari o‘zbek tilining ifoda imkoniyatlarini boyituvchi, badiiy-estetik ta’sirni kuchaytiruvchi va g‘oyaviy mazmunni chuqur yorituvchi lingvopoetik vosita sifatida baholanadi.