Annotatsiya:

Abbosiylar davrida milodiy 869-883-yillar oraligʻida sodir boʻlgan va Shayiylar rahbari Ali b. Muhammad boshchiligidagi “Negr qoʻzgʻoloni” haqida Professor Mustafo Demirji tomonidan yozilgan “Qora gʻazab: oʻrta asr islom olamida negr qullarining qoʻzgʻoloni” (869-883) nomli monografiya; mavzusi, muallifning munosabati va dunyoqarashi jihatidan eng muhim asarlardan biridir. Bu ish asosiy manbalardan va mavzu boʻyicha zamonaviy tadqiqotlardan foydalangan holda boy akademik adabiyotlar asosida tayyorlangan; voqea sodir boʻlgan geografiya, qoʻzgʻolonning sabablari va tarqalishi, qoʻzgʻolonni bostirish uchun urushlar va urush texnikasi, qoʻzgʻolondan keyin qolgan zararning qisqa va uzoq muddatli oqibatlari kabi masalalar, xronologik tartibda akademik nuqtai nazardan muhokama qilingan. Qora qoʻzgʻolon asli oq irqdan boʻlgan va Hz. Alining avlodi ekanligini daʻvo qilib, Ali b. U 869-yilda Basra botqoqlarida Muhammad (v.883) Basra va uning atrofidagi yirik xo‘jaliklarda og‘ir sharoitlarda mehnat qilgan qora tanli qullarni uyushtirishi natijasida boshlanib, qoʻzgʻolon qisqa vaqt ichida kuchayib, keng tarqalgan. Qoʻzgʻolonni bostirish vazifasi topshirilgan abbosiylar xalifasi Mutemid Ollohning (843-892) ukasi Muvaffak Billoh (843-891) qattiq kurashlardan soʻng qoʻzgʻolonchilar ustidan gʻalaba qozongan va qoʻzgʻolon rahbari Ali b. Qoʻzgʻolon 883-yilda Muhammadning oʻlimi bilan yakunlandi.